Dostałem/-am darowiznę – czy mam w związku z tym obowiązki?

• Redakcja dziennikprawny.pl
• /
• 27 marca 2025

Czym jest darowizna w rozumieniu prawa?

Darowizna w rozumieniu prawa jest umową. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku (art. 888 Kodeksu cywilnego). Cechą darowizny jest to, że obdarowany nieodpłatnie otrzymuje pewne świadczenie, np. środki pieniężne czy nieruchomość.

Darczyńca to osoba, która daje darowiznę, a obdarowany to osoba, która ją otrzymuje.

Czy istnieje obowiązek zgłoszenia darowizny do Urzędu Skarbowego?

Tak, co wynika z przepisów ustawy z dnia 18 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy w formie aktu notarialnego, a jeśli umowa darowizny nie została zawarta w tej formie – z chwilą spełnienia świadczenia przez darczyńcę, czyli najczęściej z chwilą otrzymania darowizny przez obdarowanego. Przepisy ww. ustawy przewidują zasady zwolnienia z podatku od darowizn dla osób bliskich, jednak nie zwalnia to z obowiązku zgłoszenia darowizny do Urzędu Skarbowego.  Warto pamiętać, że  możliwość uzyskania zwolnienia z podatku przysługuje tylko wtedy, gdy zgłoszenie nabycia własności nastąpi w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku, a w przypadku darowizny pieniężnej, gdy dodatkowo jest ona udokumentowana dowodem przekazania na rachunek nabywcy lub przekazem pocztowym.

Czy darowizna zostanie unieważniona jeśli jej nie zgłoszę  do Urzędu skarbowego?

Brak zgłoszenia darowizny do Urzędu Skarbowego rodzi ewentualne konsekwencje na gruncie prawa podatkowego, ale nie ma wpływu na unieważnienie umowy darowizny i na obowiązek zwrotu otrzymanych rzeczy (np. nieruchomości, samochodu, czy pieniędzy).

Wskazał na to Sąd Najwyższy w postanowieniu w wyroku z dnia 13 października 2021 r., I CSKP 260/21, wyjaśniając:

• „Okolicznością pozbawioną znaczenia prawnego dla dokonania darowizny jest niedopełnienie przez obdarowanego obowiązku podatkowego, który rodzi jedynie jego odpowiedzialność prawno-administracyjną. Nieuzasadnione jest więc twierdzenie, że przy braku takiego zgłoszenia zatrzymanie rzeczy uzyskanych w ramach darowizny należy traktować jako bezpodstawne wzbogacenie”.

Czy mam obowiązki wobec osoby, od której otrzymałem/-am darowiznę?

W przeciwieństwie do umowy dożywocia, umowa darowizny nie wiąże się co do zasady z obowiązkami po stronie obdarowanego. Nie ma więc obowiązku dożywotniego utrzymania osoby, od której otrzymaliśmy darowiznę.

Od powyższej zasady są dwa wyjątki:

• niedostatek darczyńcy — jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych; obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia;
• obowiązek świadczenia na rzecz innej osoby nałożony w umowie — gdy w treści umowy wyraźnie przewidziano, że obdarowany ma obowiązek spełnić określone świadczenie na rzecz osoby trzeciej.

Czy darowizna może być odwołana? Co oznacza pojęcie „rażąca niewdzięczność” obdarowanego?

Jeżeli darowizna nie została jeszcze wykonana tzn. np. obdarowany nie otrzymał jeszcze środków pieniężnych albo nie przejął jeszcze kluczy zamieszkał w darowanym mieszkaniu, może ona zostać odwołana. Ogranicza się to jednak wyłącznie do przypadków, gdy po zawarciu umowy jego stan majątkowy darczyńcy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Jeżeli darowizna została już wykonana, darczyńca może odwołać darowiznę ją wyłącznie, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. W orzecznictwie sądowym wskazuje się, że rażąca niewdzięczność występuje m.in. w przypadku, gdy obdarowany dopuszcza się względem darczyńcy umyślnie nieprzyjaznych aktów, negatywnie się o nim wypowiada czy dopuszcza się ciężkiego naruszenia obowiązków rodzinnych wobec darczyńcy.

Warto zaznaczyć, że nie wystarczy np.  zwykły konflikt rodzinny, ponieważ niewdzięczność musi być „rażąca”. Jak wskazał przykładowo Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 4 grudnia 2024 r., sygn. akt I CSK 1476/24:

• „Podstawa „rażącej niewdzięczności” nie obejmuje krzywd wyrządzonych darczyńcy nieumyślnie, w sposób niezamierzony, czy nawet umyślnie, ale w sposób nieprzekraczający granic zwykłych konfliktów życia rodzinnego, podyktowanych emocjami wypowiedzi czy gestów, które są przejawem konfliktu rodzinnego, spowodowanego przez obie jego strony, a tym bardziej sprowokowane przez darczyńcę”.

Tekst powstał we współpracy z Kancelarią Prawną z Opola: https://www.kancelariasc.com.pl

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.