Jakie są granice obrony koniecznej?

• Jakub Stasak
• /
• 10 czerwca 2024

Obrona konieczna – definicja

Obrona konieczna to najstarszy kontratyp z zakresu prawa karnego, pojawił się już w starożytnym Rzymie – w jednym ze swoich dzieł przywołuje go Cyceron.

Na czym polega zatrzymanie obywatelskie?Jakub Stasak

Kontratyp jest okolicznością powodującą, że zachowanie wypełniające znamiona czynu zabronionego, staje się prawnie dozwolone ze względu na wyłączenie przesłanek winy.

Kwestia kontratypu obrony koniecznej uregulowana została w artykule 25. ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku (z późniejszymi zmianami) – Kodeks karny.

Zgodnie z paragrafem pierwszym niniejszego przepisu:

„Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem”.

Obrona konieczna – podstawowe elementy

Obrona konieczna bywa niekiedy określana jako wyraz przekonania, że prawo nie powinno ustępować przed bezprawiem.

Dwoma podstawowymi elementami, które budują kontratyp obrony koniecznej, są zamach oraz obrona.

Kradzież a przywłaszczenie — czym się różnią?Jakub Stasak

Zamach musi być rzeczywisty, bezpośredni i bezprawny, a także skierowany na jakiekolwiek dobro chronione prawem (zarówno własne, jak i osób trzecich), obrona zaś – współmierna do niebezpieczeństwa.

Sedno bezprawności stanowi tu sprzeczność zachowania sprawcy z należącymi do porządku prawnego normami.

Wobec powyższego będący podstawową przyczyną obrony koniecznej zamach pochodzić może wyłącznie od człowieka (w przypadku zwierząt mówimy tylko o niebezpieczeństwie – gdzie z kolei zastosowanie znajduje m.in. kontratyp stanu wyższej konieczności).

Granice obrony koniecznej

Działania przekraczające granice obrony koniecznej również mogą zostać uznane za bezprawne i wypełniające znamiona czynu zagrożonego karą.

Co niezwykle istotne, najczęściej są one jednak w pewien sposób uprzywilejowane w stosunku do innych przestępstw.

Na mocy paragrafu drugiego 25. artykułu Kodeksu karnego:

„W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności, gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia”.

Jakie prawa i obowiązki ma osoba pokrzywdzonaJakub Stasak

Karze nie podlegają także osoby, które przekraczają granice obrony koniecznej, odpierając zamach polegający na wdarciu się do mieszkania, lokalu, domu albo na przylegający do nich ogrodzony teren lub odpierając zamach poprzedzony wdarciem się do tych miejsc, chyba że przekroczenie granic obrony koniecznej było rażące.

Ważne: Odpowiedzialność karna nie dotyczy ponadto osób, przekraczających granice obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami zamachu.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.