Bezpodstawne wzbogacenie - jak definiuje je Kodeks cywilny?

• Jakub Stasak
• /
• 18 czerwca 2024

Bezpodstawne wzbogacenie – definicja prawna

Analizowane pojęcie zostało szczegółowo omówione w artykułach od 405. do 414. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku (z późniejszymi zmianami) – Kodeks cywilny.

Czy umowa przedwstępna musi mieć formę aktu notarialnego?Jakub Stasak

W myśl pierwszego z wymienionych przepisów:

„Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości”.

Obowiązek zwrotu korzyści – kogo i czego dotyczy?

Co niezwykle istotne, obowiązek wydania wspomnianej korzyści obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną, lecz także wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostało uzyskane w zamian tej korzyści albo jako naprawienie szkody.

Czy lichwa jest przestępstwem?Jakub Stasak

Jeśli osoba, która bez podstawy prawnej uzyskała korzyść majątkową kosztem innej osoby, rozporządziła nią następnie na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie, obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę trzecią.

Uwaga: Obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, wyjątkiem od powyższej reguły jest zaś jedynie sytuacja, w której osoba wyzbywająca się danej korzyści bądź ją zużywająca, powinna była liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

Bezpodstawne wzbogacenie, a świadczenie nienależne

Wszystkie przytoczone regulacje prawne znajdują zastosowanie w szczególności, jeżeli uzyskaną bez podstawy prawnej korzyść majątkową stanowi nienależne świadczenie.

Zgodnie z paragrafem drugim artykułu 410. Kodeksu cywilnego:

„Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia”.

Jakie są granice obrony koniecznej?Jakub Stasak

Zwrotu świadczenia nienależnego nie można natomiast żądać, gdy:

• spełniający świadczenie wiedział, że nie był do tego w żaden sposób zobowiązany (chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu bądź też w wyniku wykonania nieważnej czynności prawnej),

• spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego,

• świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu,

• świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna.

Świadczenie może – decyzją sądu – ulec przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa, jeżeli zostało świadomie spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego lub w celu niegodziwym.

Ważne: Żaden z dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia przepisów nie wyłącza ewentualnego obowiązku naprawienia szkody.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.