Do ilu lat można wystąpić o zachowek?

• Jan Wróblewski
• /
• 4 lutego 2021

Co to jest zachowek?

Zachowek to uprawnienie do żądania zapłaty określonej kwoty od osób, które nabyły prawa do spadku. Przysługuje on bliskim krewnym spadkodawcy, czyli dzieciom, wnukom, rodzicom i małżonkowi. Przy obliczaniu wysokości kwoty należnego zachowku bierze się pod uwagę ułamkowy udział w spadku danej osoby oraz tzw. substrat zachowku.

Czym jest substrat zachowku?

Substrat zachowku składa się z dwóch elementów. Pierwszym z nich jest wartość całego majątku spadkowego, a drugim wartość tzw. składników majątkowych, którymi spadkodawca rozporządził jeszcze za życia. Substrat zachowku po pomnożeniu go przez ustalony ułamek, wskazuje uprawnionemu wartość należnego mu zachowku.

Jak ustalić wartość spadku?

Do substratu zachowku należy wliczyć czynną wartość spadku, czyli wartość aktywów (nieruchomości, ruchomości, środki pieniężne itp.) pomniejszoną już o wartość pasywów, czyli długów spadkowych, na które mogą się składać m.in. zadłużenie spadkodawcy, koszty pogrzebu, koszty utrzymania spadkodawcy przed śmiercią.

Jaka jest kwota zachowku?

Należy wiedzieć, że zachowek może zostać określony wyłącznie w formie pieniężnej. Jego spełnienie może natomiast polegać na wydaniu z jakiejkolwiek części składowej spadku. Co ważne, nie ma żadnych przeciwwskazań ku temu, by obdarowany razem z uprawnionym do zachowku, doszli do porozumienia. W takim sytuacji uprawniony do zachowku zrzeka się z tego prawa w zamian za konkretny składnik majątku. 

Określenie wysokości zachowku samo w sobie nie jest proste. Ma na to wpływ m.in. fakt, że wysokość zachowku uzależniona jest od tego, która osoba (uprawniona do zachowku) występuje z roszczeniem. 

Wysokość zachowku uzależniona jest też od kilku czynników. Do najważniejszych należą:

• liczba osób uprawnionych do zachowku, 

• wysokość darowizn dokonanych przez spadkodawcę za życia,

• treść testamentu.

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, osobom uprawnionym do zachowku przysługuje połowa wartości udziału spadkowego, jaki przypadałby w drodze dziedziczenia ustawowego. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy osoby uprawnione do zachowku są trwale niezdolne do pracy lub są to osoby małoletnie. W takim przypadku wartość zachowku wynosi 2/3. To czy dana osoba jest w stanie niezdolności, czy też małoletności ustalane jest z chwilą otwarcia spadku, czyli po śmierci spadkodawcy.

 Czy istnieje obowiązek spłaty zachowku?

Warto zaznaczyć, że całkowite wyłączenie obowiązku spłaty zachowku nie jest możliwe. 

Pomimo to istnieje możliwość powołania się na art. 5 Kodeksu cywilnego, w którym czytamy, że: „nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”. 

Przepis ten może okazać się szczególnie przydatny np. w przypadku, gdy dziecko, nie dba o swojego ciężko chorego rodzica. W takiej sytuacji pomocne może okazać się również przedstawienie dowodów na to, iż osoba uprawniona do zachowku, nie utrzymywała kontaktów lub odmawiała udzielenia wsparcia jeszcze za życia spadkodawcy.

Po ilu latach przedawnia się zachowek?

Zgodnie z art. 1007 KC — w sytuacji gdy nie został sporządzony testament, a spadkodawca rozporządził całym swoim majątkiem w drodze darowizn, roszczenie o zachowek przedawnia się w ciągu pięć lat liczonych od śmierci spadkodawcy.

Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub daro­wizny również przedawnia się z upływem pięciu lat od otwarcia spadku.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.