Czy można rozsypać prochy zmarłego poza cmentarzem?

• Mikołaj Frączak
• /
• 29 sierpnia 2019

Gdzie można pochować prochy po kremacji?

Mimo licznych zapowiedzi zmian w przepisach dotyczących pogrzebów, w Polsce nadal kwestie pochówku ludzkich prochów reguluje ustawa sprzed… 60 lat, a więc z czasów, kiedy kremacja bliskich zmarłych rzadko wchodziła w grę. Po pierwsze z powodu braku odpowiedniej infrastruktury w postaci krematoriów, a po drugie w wyniku bardzo jasno określonych norm społecznych wynikających z religii lub tradycji czyli mocno konserwatywnego podejścia – także (a może przede wszystkim) do spraw ostatecznych.

Dziś, kiedy coraz więcej osób decyduje się na spopielenie zwłok, a w całym kraju działa kilkadziesiąt krematoriów przepisy pozostają niezmienione. Mimo, że nekropolie, szczególnie w dużych aglomeracjach pękają w szwach, a Polacy podróżujący po świecie często inspirują się podejściem do śmierci i stosunku do ciała wynikającym z odległych kultur, religii czy zwyczajów, wszelkie pomysły zmian w prawie pozostają w sferze planów i zapowiedzi. Dużego pola manewru nie ma – tylko cmentarz komunalny lub wyznaniowy jest jedynym miejscem legalnego pochowania urny z prochami.

Prawo a pochówek ludzkich prochów

Wspomniana ustawa z 1959 roku w artykule 12 pkt 1 mówi, że szczątki pochodzące ze spopielenia zwłok oprócz grobów ziemnych, murowanych lub katakumb mogą być przechowywane w kolumbariach. Te jednak podobnie jak groby, mogą znajdować się wyłącznie na cmentarzach. W ten katalog miejsc, w których można złożyć urnę z prochami kończy się na ogrodzeniu nekropolii. Dodajmy, że cmentarze mogą być zakładane jedynie decyzją samorządu gminnego i to w jasno określonych lokalizacjach przewidujących m.in. minimalną odległość od zabudowy. Nie ma zatem możliwości założenia prywatnego cmentarza.

Zasiłek pogrzebowy. Komu przysługuje? Iga Gradzka

Przepisy dopuszczają jednak wyjątki – z akcentem jednak na słowo „dopuszczają”, bo formalnie uzyskanie zgody na odstępstwo od wyżej wymienionych przepisów jest niezwykle karkołomne. W punkcie czwartym wspomnianego artykułu czytamy:

Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia może w drodze rozporządzenia określić wyjątki od zasad ustalonych w niniejszym artykule oraz ustalić szczegółowy sposób stosowania przepisów niniejszej ustawy do tych wyjątków.

Na czym polega pogrzeb morski?

Co ciekawe, polskie prawo dopuszcza zorganizowanie pogrzebu morskiego. Dotyczy on jednak ściśle określonej sytuacji, w której na statku dojdzie do zgonu jego członka załogi bądź pasażera – co więcej musi się on znajdować co najmniej 24 godziny drogi od brzegu. Oznacza to, że przepis ten mówi bardziej o zatopieniu ciała osoby zmarłej w morzu a nie rozsypania czy zatopienia ludzkich prochów zabranych z lądu.

Podejście do kremacji w innych krajach

Jak wynika z danych zebranych przez serwis Biqdata wchodzący w skład portalu Wyborcza.pl podobne do polskich przepisy w tym zakresie obowiązują jedynie w Niemczech oraz na Białorusi. Dowolność w dysponowaniu prochami ludzkimi istnieje m.in. w Czechach, we Francji, Wlk. Brytanii, Włoszech, krajach Beneluksu czy Hiszpanii. Oznacza to, że wszędzie tam kameralna uroczystość pogrzebowa nad morzem czy w górach jest możliwa. Pewne ograniczenia prawne istnieją z kolei w Grecji, Szwecji, Austrii, Słowenii, na Litwie oraz Ukrainie. Ograniczenia mogą dotyczyć na przykład minimalnej odległości od brzegu w przypadku zatopienia urny w morzu oraz zalecenia by była ona rozpuszczalna. 

Łąki pamięci

Przez jakiś czas w Polsce w granicach nielicznych cmentarzy istniały łąki pamięci pozwalające na swobodne rozsypanie prochów oraz zamieszczenie w specjalnym miejscu tabliczki z imieniem i nazwiskiem zmarłego. Z uwagi na restrykcyjność przepisów praktyka ta została zaniechana, choć powracają głosy by dopuścić do powrotu takiej formy pożegnania się ze zmarłym. Tym bardziej, że w społeczeństwie istnieje coraz większa akceptacja do takiej formy pogrzebu.

Spadek cyfrowy — co zrobić za życia, aby po śmierci nie zostawiać po sobie cyfrowego bałaganu? Dorota Kraskowska

Kościół katolicki a kremacja

Szczegółową instrukcję dotyczącą pochówku zgodną z nauką Kościoła można przeczytać na stronie Episkopatu Polski. Pochówek jest najbardziej odpowiednią formą wyrażenia wiary i nadziei w zmartwychwstanie ciała. Kremacja jednak nie jest zakazana, chyba że została wybrana z powodów sprzecznych z nauką chrześcijańską – czytamy w najnowszym dokumencie Kongregacji Nauki Wiary na temat pochówku ciał zmarłych oraz przechowywania prochów w przypadku kremacji. Zgodnie z dokumentem Kościół sprzeciwia się rozsypywaniu prochów czy przechowywaniu ich w domu. W jego ocenie powinny być złożone – na cmentarzu lub innym miejscu świętym. 

Co mogę zrobić ze swoim ciałem po śmierci? Dorota Kraskowska

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.