Prezydenckie prawo łaski, a abolicja indywidualna

Czym w świetle polskiego prawa jest wina?

Zgodnie z artykułem 2. Konstytucji:

„Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”.

W artykule 42. ustawy zasadniczej zagwarantowano zaś obywatelom, urzeczywistniające powyższą zasadę, prawo do obrony przed ewentualną odpowiedzialnością karną oraz domniemanie niewinności:

„Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia […] Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu”.

Czym jest Karta Polaka?Jakub Stasak

Katalog negatywnych przesłanek procesowych (okoliczności, wobec których wystąpienia postępowania nie wszczyna się, a już wszczęte umarza) odnajdujemy natomiast w treści artykułu 17. ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku (z późniejszymi zmianami) – Kodeks postępowania karnego.

Według niniejszego przepisu należą do nich sytuacje, gdy:

• czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia,

• czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa,

• społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,

• ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze,

• oskarżony zmarł,

• nastąpiło przedawnienie karalności,

• postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się,

• sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych,

• brak skargi uprawnionego oskarżyciela,

• brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej,

• zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie.

Abolicja indywidualna

Analizowane pojęcie wywodzi się od łacińskiego terminu oznaczającego „umorzenie”, „usunięcie”.

W teorii prawa karnego abolicja tradycyjnie określana jest jako zbiorowe lub indywidualne darowanie kary jeszcze przed jej orzeczeniem, w praktyce skutkuje więc zakazem ścigania konkretnego czynu, zanim nastąpi rozstrzygnięcie danej sprawy przez sąd.

Jak wygląda procedura nadania polskiego obywatelstwa?Jakub Stasak

Abolicja (obok przedawnienia, amnestii ułaskawienia czy immunitetu) należy zatem do grupy środków związanych bezpośrednio z zaniechaniem bądź ograniczeniem reakcji karnej.

Co niezwykle istotne, zastosowanie abolicji możliwe jest jedynie przed uprawomocnieniem się wyroku skazującego, dalsze prowadzenie postępowania i orzekanie w sprawie nią objętej stanowi zaś bezwzględną przyczynę odwoławczą.

Prezydenckie prawo łaski

Prawo łaski to wyłączna prerogatywa głowy państwa, realizowana na podstawie artykułu 139. Konstytucji, stanowiącego, że:

„Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do osób skazanych przez Trybunał Stanu”.

Ze względu na swój niezwykle ogólny charakter, cytowany przepis niejednokrotnie był przedmiotem sporów specjalistów w dziedzinie prawa konstytucyjnego.

Z jego treści bezpośrednio nie wynika bowiem, na jakim etapie postępowania dopuszczalne jest zastosowanie prawa łaski, a co za tym idzie, czy może ono przybrać formę abolicji indywidualnej.

Omawiane zagadnienie stało się przedmiotem m.in. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2017 roku.

Dokument ten stanowi, że:

„Prawo łaski, jako uprawnienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej określone w art. 139 zdanie pierwsze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, może być realizowane wyłącznie wobec osób, których winę stwierdzono prawomocnym wyrokiem sądu (osób skazanych) […] Zastosowanie prawa łaski przed datą prawomocności wyroku nie wywołuje skutków procesowych”.

Na jaką pomoc możesz liczyć w konsulacie?Jakub Stasak

Sięgnięcie po akt łaski następuje szczególnie wtedy, gdy skutki zasądzonego wyroku są zbyt dotkliwe, ich charakter znacznie przekracza poziom zamierzony przez sąd, jeśli wymagają tego zasady humanitaryzmu i sprawiedliwości społecznej, a nie można uczynić im zadość w drodze postępowania sądowego, oraz w przypadku wystąpienia wyjątkowych, nieznanych dotąd okoliczności.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.