Stan wyższej konieczności - jak definiuje go prawo?

Czym jest kontratyp?

Kontratyp to okoliczność powodująca, że zachowanie wypełniające znamiona czynu zabronionego nie jest przestępstwem – staje się ono prawnie dozwolone ze względu na wyłączenie przesłanek winy.

Wobec powyższego kontratypy nie mają bytu samoistnego, gdyż zawsze występują w powiązaniu z konkretnym typem czynu zabronionego.

Sedno analizowanego pojęcia stanowi zatem swoista kolizja dóbr – aby chronić jedno dobro, należy naruszyć inne.

Jaka kara grozi za szpiegostwo?Jakub Stasak

Opisane zachowanie ma wartość społeczną, kwestią sporną pozostaje zaś to, czy zaistnienie kontratypu wyłącza społeczną szkodliwość czynu.

Poza stanem wyższej konieczności do podstawowych kontratypów ustawowych należą także m.in. obrona konieczna oraz dozwolone ryzyko.

Kontratypy pozaustawowe to, chociażby zgoda pokrzywdzonego, ryzyko sportowe czy działanie w ramach praw i obowiązków służbowych.

Stan wyższej konieczności w Kodeksie karnym

Zgodnie z paragrafem pierwszym 26. artykułu ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku (z późniejszymi zmianami) – Kodeks karny:

„Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego”.

Kradzież a przywłaszczenie — czym się różnią?Jakub Stasak

Przestępstwa nie popełnia ponadto osoba, która działając we wspomnianych warunkach, ratuje dobro chronione prawem, poświęcając przy tym inne, nieprzedstawiające wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego.

Co niezwykle istotne, przepis ten nie znajduje jednak zastosowania, jeżeli sprawca poświęca dobro, które ma szczególny obowiązek chronić, nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste.

Z kontratypem wyższej konieczności do czynienia mamy również wtedy, gdy z ciążących na sprawcy obowiązków tylko jeden może zostać spełniony.

W przypadku przekroczenia granic stanu wyższej konieczności sąd ma możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, a nawet całkowitego odstąpienia od jej wymierzenia.

Stan wyższej konieczności w Kodeksie cywilnym

Na gruncie prawa cywilnego stan wyższej konieczności uregulowany został w artykule 424. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku (z późniejszymi zmianami) – Kodeks cywilny.

Na czym polega zatrzymanie obywatelskie?Jakub Stasak

W myśl niniejszego przepisu:

„Kto zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz albo zabił, lub zranił cudze zwierzę w celu odwrócenia od siebie, lub od innych niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio od tej rzeczy, lub zwierzęcia, ten nie jest odpowiedzialny za wynikłą stąd szkodę, jeżeli niebezpieczeństwa sam nie wywołał, a niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec i jeżeli ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze aniżeli dobro naruszone”. 

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.