Ustawa okołobudżetowa a ustawa budżetowa. Czym się różnią?

W polskim systemie prawnym i finansowym często spotykamy się z terminami "ustawa budżetowa" i "ustawa okołobudżetowa". Chociaż oba te pojęcia są ściśle związane z zarządzaniem finansami państwa, istnieją między nimi istotne różnice, które wpływają na sposób, w jaki kształtowane są priorytety gospodarcze i społeczne kraju.

Ustawa budżetowa. Fundament finansów państwa

Ustawa budżetowa pełni istotną rolę w systemie finansowym każdego państwa, w tym Polski. Jest to dokument, który nie tylko określa ramy finansowe na dany rok budżetowy, ale także stanowi fundament dla wszystkich działań rządowych w zakresie gospodarki.

Zawiera ona szczegółowy plan finansowy, który określa, jak będą rozdzielane i wykorzystywane publiczne środki. Jest to dokument, który musi być uchwalony przez parlament, co podkreśla jego znaczenie w procesie demokratycznym i zarządzaniu publicznymi finansami.

Z jakich ulg, odliczeń możesz skorzystać w grudniu, by obniżyć podatek za rok 2023? Monika Świetlińska

Jednym z najważniejszych aspektów ustawy budżetowej jest definicja łącznej kwoty dochodów i wydatków budżetu. Ustawa ta określa, ile pieniędzy państwo planuje zebrać i na co je wydać. To właśnie w ustawie budżetowej znajdują się decyzje o alokacji środków na kluczowe dla społeczeństwa obszary, takie jak edukacja, ochrona zdrowia, infrastruktura czy bezpieczeństwo.

Ustawa budżetowa zawiera również planowany deficyt, czyli sytuację, w której wydatki przekraczają dochody. W dokumencie tym określa się, jak duży może być ten deficyt i jakie będą źródła jego pokrycia, na przykład poprzez zaciąganie pożyczek czy emisję obligacji skarbowych. Charakterystyczną cechą ustawy budżetowej jest jej ograniczenie czasowe – dotyczy ona wyłącznie danego roku kalendarzowego. Oznacza to, że każdego roku parlament musi uchwalić nową ustawę budżetową, co zapewnia regularną kontrolę i aktualizację planów finansowych państwa. Ponadto, ustawa budżetowa nie może zawierać zmian w innych ustawach, co oznacza, że wszelkie zmiany legislacyjne muszą być przeprowadzane oddzielnie.

Elementami ustawy budżetowej są budżet państwa, załączniki oraz postanowienia wynikające z ustawy o finansach publicznych lub innych specjalnych ustaw. Budżet państwa to szczegółowy plan dochodów (np. podatki, opłaty, dochody z majątku państwa) i wydatków (np. na oświatę, obronność, zdrowie publiczne) na dany rok. Załączniki mogą zawierać dodatkowe informacje, takie jak prognozy ekonomiczne czy szczegółowe wydatki na poszczególne sektory.

Zgodnie z ustawą o finansach publicznych ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy. 

Warto też wiedzieć, że do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust. 5 Konstytucji, dotyczącym weta prezydenta. Jeśli prezydent ma wątpliwości, może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem. Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.

Ustawy okołobudżetowe. Elastyczne narzędzie finansowe

Ustawy okołobudżetowe odgrywają istotną rolę w procesie zarządzania finansami publicznymi, uzupełniając i rozszerzając ramy ustawione przez ustawę budżetową. Chociaż nie są one obligatoryjne, ich wpływ na efektywność i elastyczność finansów publicznych jest znaczący.

Ustawy okołobudżetowe często towarzyszą ustawie budżetowej, służąc jako narzędzie do wprowadzania zmian w innych ustawach, które są konieczne do realizacji założeń budżetowych. Dzięki nim możliwe jest dostosowanie prawodawstwa do aktualnych potrzeb i wyzwań gospodarczych, co jest szczególnie ważne w szybko zmieniającym się środowisku.

Nowe świadczenie wspierające z ZUS od 1 stycznia 2024Monika Świetlińska

Jednym z głównych obszarów, w których ustawy okołobudżetowe znajdują zastosowanie, jest system podatkowy. Mogą one wprowadzać zmiany w zakresie opodatkowania, co bezpośrednio wpływa na dochody państwa. Ponadto, ustawy te mogą dotyczyć zmian w wydatkach państwa, pozwalając na relokację środków lub zmianę priorytetów wydatkowych w odpowiedzi na zmieniające się warunki gospodarcze i społeczne.

Ustawy okołobudżetowe są elastycznym narzędziem, które umożliwia rządowi szybką reakcję na zmieniające się warunki. Dzięki nim możliwe jest dostosowanie polityki finansowej państwa do bieżących potrzeb i wyzwań, co jest ważne dla utrzymania stabilności gospodarczej i społecznej. Są one istotne w sytuacjach kryzysowych, kiedy konieczne jest szybkie reagowanie na nieprzewidziane wydarzenia.

Przykłady ustaw okołobudżetowych mogą obejmować zmiany w ustawach dotyczących systemu emerytalnego, zdrowia publicznego, edukacji czy infrastruktury. Na przykład, zmiany w Karcie Nauczyciela, które umożliwiają wzrost wynagrodzeń nauczycieli, są typowym przykładem ustawy okołobudżetowej, która wpływa na wydatki budżetowe, ale nie może być zawarta bezpośrednio w ustawie budżetowej.

Ustawy okołobudżetowe są więc niezbędnym elementem w procesie zarządzania finansami publicznymi, pozwalającym na bardziej elastyczne i adekwatne do bieżącej sytuacji gospodarczej i społecznej kształtowanie polityki finansowej państwa. Ich rola w uzupełnianiu i dostosowywaniu ustawy budżetowej jest istotna dla efektywnego i zrównoważonego zarządzania finansami publicznymi.

Ustawa okołobudżetowa jest zwykłą ustawą, taką, którą prezydent może zawetować, jeśli ma co do niej zastrzeżenia. Przykładem tego typu ustawy była ta dotycząca finansowania mediów publicznych. Ustawę tę przygotowaną przez nowy rząd Andrzej Duda zawetował i tuż po świętach przesłał do Sejmu sój projekt takiej ustawy. Nie ma jednak ona wpływu na kształt samej ustawy budżetowej.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.