Prawo autorskie, a dozwolony użytek

Dozwolony użytek osobisty

Polski system prawny rozróżnia dwa rodzaje dozwolonego użytku – pierwszym z nich jest dozwolony użytek osobisty (zwany też prywatnym).

Zgodnie z artykułem 23. ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych:

„Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego […] Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego”.

Czym umowa licencyjna różni się od przeniesienia praw autorskich?Jakub Stasak

Nadrzędnym celem dozwolonego użytku prywatnego jest więc zaspokojenie indywidualnych potrzeb odbiorcy.

Mogą one mieć charakter, chociażby kulturalny czy edukacyjny, szczególnie istotna pozostaje tu jednak zasada nieodpłatności.

Z danego utworu korzystamy bezpłatnie dzięki ograniczeniu przysługujących innej osobie praw autorskich, co za tym idzie, sami również nie mamy możliwości czerpania żadnych korzyści związanych z rozpowszechnianiem tego utworu.

Dozwolony użytek publiczny

Kolejną kategorią dozwolonego użytku jest użytek publiczny, z którym również wiążą się pewne ograniczenia.

Publiczny użytek dzieła zyskuje bowiem status dozwolonego i nieodpłatnego, jeśli za takim stanem rzeczy przemawia ważny interes społeczny lub potrzeby kulturalno-oświatowe.

Czym jest patent?Jakub Stasak

W ramach dozwolonego użytku publicznego wymienić należy m.in. uprawnienia takie jak:

• prawo cytatu – w utworach stanowiących samoistną całość wolno przytaczać części innych utworów lub drobne utwory w całości, z zastrzeżeniem, że działanie to uzasadnione jest potrzebą wyjaśnienia, polemiki, analizy krytycznej lub naukowej, nauczania bądź prawami gatunku twórczości.

Umieszczanie cytatów w podręcznikach szkolnych, wypisach i antologiach dozwolone jest jedynie w celach dydaktycznych, a autor wykorzystanego dzieła zachowuje prawo do wynagrodzenia.

• prawo przedruku – w celach informacyjnych możliwe jest wykorzystanie w mediach sprawozdań o aktualnych wydarzeniach, wypowiedzi, fotografii o charakterze reporterskim, artykułów na tematy polityczno-gospodarcze, streszczeń utworów i mów wygłaszanych publicznie,

• przywileje bibliotek – biblioteki, archiwa i szkoły mogą udostępniać (nieodpłatnie) egzemplarze utworów do celów badawczych lub porównawczych,

• przywileje instytucji naukowo-oświatowych – instytucje te mają prawo do korzystania z utworów, a także utrwalania ich fragmentów, jeśli zostało to podyktowane względami naukowymi czy też związanymi z prowadzeniem własnych badań.

Działanie powyższe musi jednak dotyczyć utworu już wcześniej rozpowszechnionego i nie być w żaden sposób związane z uzyskiwaniem korzyści finansowych.

Ważne: Dozwolony użytek publiczny dopuszczalny jest również w ramach różnego rodzaju ceremonii (z wyłączeniem tych o charakterze wyborczym, promocyjnym, reklamowym oraz w jakikolwiek sposób związanych z czerpaniem korzyści majątkowych),

• dozwolony użytek dla dobra osób niepełnosprawnych – eksploatacja dzieła na niniejszym polu musi bezpośrednio wiązać się z niepełnosprawnością danych osób.

Dozwolony użytek – obowiązki korzystającego

W świetle obowiązujących aktualnie przepisów, korzystanie z utworu w granicach dozwolonego użytku wymaga wymienienia imienia i nazwiska jego twórcy oraz źródła.

Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia – chyba że możliwość taką przewidują odrębne regulacje ustawowe.

Praca twórcza na etacie — czym jest utwór pracowniczy?Jakub Stasak

Artykuł 35. ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych stanowi ponadto, iż:

„Dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy”.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.