Kto może zwrócić się o pomoc do Rzecznika Praw Obywatelskich?

• Jakub Stasak
• /
• 19 kwietnia 2024

Rzecznik Praw Obywatelskich w Konstytucji

Rzecznikowi Praw Obywatelskich poświęcone zostały artykuły od 208. do 212. Konstytucji.

W myśl pierwszego z nich:

"Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych".

Rzecznik Praw Obywatelskich powoływany jest przez Sejm (za zgodą Senatu) na pięcioletnią kadencję.

Ustawa zasadnicza zabrania Rzecznikowi zajmowania innego stanowiska oraz wykonywania innych zajęć zawodowych, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej.

Pełniąca ten urząd osoba nie może ponadto należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej, która nie dałaby się pogodzić z godnością sprawowanej funkcji.

Komu przysługuje inicjatywa ustawodawcza?Jakub Stasak

W ramach wykonywanych przez siebie działań Rzecznik Praw Obywatelskich jest niezawisły, niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem, spoczywa na nim jednak obowiązek corocznego informowania Sejmu i Senatu o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.

Na mocy artykułu 211. Konstytucji:

"Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być, bez uprzedniej zgody Sejmu, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego".

Czym zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich?

Kwestie związane z wolnościami, prawami i obowiązkami człowieka i obywatela omawia szczegółowo drugi rozdział Konstytucji.

Należy do nich aż 50 zagadnień, wśród których m.in.: równość i zakaz dyskryminacji, prawa mniejszości narodowych, prawo do obrony, prawo do sądu, prawo do ochrony życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia, wolność sumienia i wyznania, wolność słowa, prawo do własności, prawo do ochrony zdrowia czy prawo do nauki.

Rzecznik Praw Obywatelskich sprawdza, czy prawa te szanowane są przez instytucje państwowe, analizuje zgodność z prawem wszelkich działań podejmowanych przez urzędy wobec obywateli.

Jakie są kompetencje Rzecznika Praw Dziecka?Jakub Stasak

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 lipca 1987 roku (z późniejszymi zmianami) o Rzeczniku Praw Obywatelskich, podejmując daną sprawę, Rzecznik może:

• samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające,

• zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej,

• zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub jej części.

W toku prowadzonego postępowania Rzecznik ma prawo:

• zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu,

• żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych,

• żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich bądź akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia,

• zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.

Jakie prawa i obowiązki ma osoba pokrzywdzonaJakub Stasak

Po zakończeniu prowadzonego postępowania Rzecznik może:

• wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela,

• skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela, z zastrzeżeniem jednak, że wystąpienie to nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej,

• zwrócić się do organu nadrzędnego nad wspomnianą jednostką z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa,

• żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu — na prawach przysługujących prokuratorowi,

• żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu,

• zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach — na prawach przysługujących prokuratorowi,

• wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia,

• wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia.

Kto może zwrócić się o pomoc do Rzecznika Praw Obywatelskich?

Podjęcie czynności przez Rzecznika Praw Obywatelskich następuje z jego własnej inicjatywy lub na wniosek:

• każdego obywatela polskiego (grup obywateli lub ich organizacji) bądź cudzoziemca (jeśli chce zgłosić skargę na działanie polskiej instytucji), który uważa, że jego prawa zostały naruszone,

• organów samorządowych,

• Rzecznika Praw Dziecka,

• Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców.

Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich nie wymaga zachowania szczególnej formy – powinien on jednak zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby, której wolności i praw sprawa dotyczy, a także określać przedmiot sprawy.

Prezydenckie weto ustawodawcze — jakie ma konsekwencje?Jakub Stasak

Po zapoznaniu się z każdym skierowanym do niego wnioskiem Rzecznik może:

• podjąć sprawę,

• poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania,

• przekazać sprawę według właściwości,

• nie podjąć sprawy – zawiadamiając o tym wnioskodawcę i osobę, której sprawa dotyczy.

Ważne: Skierowanie wniosku do Rzecznika Praw Obywatelskich nie wiąże się z żadnymi opłatami.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.