Czy i kiedy według prawa znalezione rzeczy i pieniądze stają się naszą własnością?

Definicja rzeczy znalezionej

Wielu z nas nie zdaje sobie sprawy z faktu, że polski system prawny daje znalazcy możliwość zachowania czyjejś zguby tylko w przypadku wystąpienia bardzo konkretnych okoliczności, w przeciwnym razie narażamy się zaś na odpowiedzialność karną.

Taki stan rzeczy wynika bezpośrednio z przepisów zawartych w art. 284 §1 oraz §3 Kodeksu karnego, mówiących o karze pozbawienia wolności do lat trzech, której podlega każdy, kto „przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe”.

W wypadku „mniejszej wagi lub przywłaszczenia rzeczy znalezionej” może być to natomiast grzywna, kara ograniczenia lub pozbawienia wolności do roku.

Z podobną precyzją ustawodawca nie określa definicji samej rzeczy znalezionej.

Jaka kara za użycie znalezionej karty płatniczej?Michał Górecki

Na podstawie przytoczonych regulacji, możemy jednak opisać ją jako rzecz ruchomą (w omawianym ujęciu zaliczają się do nich również pieniądze i zwierzęta), która:

• została utracona przez prawowitego właściciela,

• po zgubieniu, a przed znalezieniem, nie była w niczyim posiadaniu,

• znalazca objął nad rzeczą faktyczne władztwo (za znalezienie nie uznaje się samej świadomości tego, że dana ruchomość znajduje się w określonym miejscu).

Obowiązki znalazcy

Punktem wyjścia dla analizy niniejszego zagadnienia powinna stać się zasada, w myśl której, z chwilą zgubienia rzeczy, właściciel nie traci prawa własności do niej.

W omawianym kontekście prawo to chronione jest przepisami ustawy z dnia 20 lutego 2015 roku o rzeczach znalezionych oraz artykułem 187 Kodeksu cywilnego.

Nakładają one na znalazcę następujące obowiązki:

• obowiązek niezwłocznego zawiadomienia o znalezieniu rzeczy i wezwaniu właściciela do jej odbioru (w przypadku, gdy znamy właściciela lub jesteśmy w stanie ustalić jego miejsce pobytu),

• obowiązek niezwłocznego zawiadomienia starosty właściwego ze względu na miejsce zamieszkania znalazcy lub miejsce znalezienia rzeczy (w przypadku, gdy nie znamy właściciela i nie jesteśmy w stanie ustalić miejsca jego pobytu),

• obowiązek niezwłocznego zawiadomienia osoby zajmującej pomieszczenie (jeśli znaleźliśmy rzecz w cudzym pomieszczeniu).

W przypadku, gdy osoba zajmująca pomieszczenie nie zna właściciela znalezionej rzeczy ani jego miejsca pobytu, to właśnie na niej spoczywa obowiązek zawiadomienia o znalezieniu rzeczy właściwego starosty.

• obowiązek niezwłocznego oddania staroście rzeczy takich jak: pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności, przedmioty przedstawiające wartość historyczną, naukową lub artystyczną.

Znalazła telefon komórkowy. Teraz może trafić do więzieniaMikołaj Frączak

Jeśli znalezione zostały jedynie pieniądze, znalazca automatycznie zyskuje prawo do ich zatrzymania w sytuacji, gdy kwota nie przekracza 100 zł lub równowartości tej kwoty obliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia znalezienia pieniędzy, a w przypadku gdy w tym dniu nie ogłoszono takiego kursu, według ostatniego kursu ogłoszonego przed tym dniem.

• obowiązek niezwłocznego oddania właściwemu staroście rzeczy, której cechy zewnętrzne i znaki szczególne wskazują, że stanowi ona sprzęt lub ekwipunek wojskowy. Instrukcja ta odnosi się również do dokumentów o charakterze wojskowym, takich jak różnego rodzaju legitymacje, książeczki i zaświadczenia lub karty powołania.

• obowiązek niezwłocznego oddania rzeczy najbliższej jednostce organizacyjnej Policji (jeśli znaleźliśmy dowód osobisty, paszport lub rzecz, której posiadanie wymaga stosownego pozwolenia, w szczególności broń, amunicję czy materiały wybuchowe).

Co niezwykle istotne, gdyby oddanie rzeczy miało wiązać się z zagrożeniem ludzkiego zdrowia lub życia, wystarczające jest zawiadomienie o miejscu, w którym rzecz się znajduje.

• obowiązek niezwłocznego oddania rzeczy zarządcy budynku, pomieszczenia albo środka transportu publicznego, w którym została znaleziona, aby ten mógł następnie przekazać ją właściwemu staroście.

Prawa znalazcy

Co do zasady obowiązek przechowywania znalezionej rzeczy jest nieodpłatny.

Koszty poniesione przez znalazcę lub przechowującego w związku z przechowaniem rzeczy, utrzymaniem jej w należytym stanie, a także poszukiwaniem właściciela, polskie prawo przenosi jednak na osobę uprawnioną do odbioru zguby.

Właściciel ma zatem obowiązek uiszczenia powyższej należności, w kwocie maksymalnej odpowiadającej wartości danej rzeczy w dniu odbioru, a znalazcy przysługuje prawo zatrzymania jej do czasu zabezpieczenia swoich roszczeń.

Zgodnie z art. 10 wspomnianej ustawy „znalazca przechowujący rzecz, który uczynił zadość swoim obowiązkom, może żądać znaleźnego w wysokości jednej dziesiątej wartości rzeczy, jeżeli zgłosił swoje roszczenie najpóźniej w chwili wydania rzeczy osobie uprawnionej do jej odbioru”.

Zabytek archeologiczny na własnej działceMikołaj Frączak

Jego drugi podpunkt stanowi ponadto, że „w przypadku gdy rzecz nie jest przechowywana przez znalazcę, znalazca może zastrzec wobec przechowującego, że będzie żądał znaleźnego. W takim przypadku przechowujący zawiadamia znalazcę o wydaniu rzeczy osobie uprawnionej do jej odbioru oraz o jej adresie zamieszkania albo siedziby, a znalazca może zgłosić żądanie znaleźnego w terminie miesiąca od dnia zawiadomienia go o wydaniu rzeczy”.

Całkowicie odrębną kwestię stanowi natomiast nagroda za odnalezienie rzeczy, będącej zabytkiem lub materiałem archiwalnym, której właściciela nie udało się ustalić.

Przedmioty tego rodzaju stają się własnością Skarbu Państwa, a rodzaj, wysokość, warunki i tryb przyznawania nagrody, przysługującej ich znalazcy określa rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 lipca 2015 roku w sprawie nagród za znalezienie zabytków lub materiałów archiwalnych.

Czy istnieją okoliczności, w których znaleziona rzecz staje się własnością znalazcy?

Tak.

Czy przez pamiątkę z wakacji można trafić do więzienia?Michał Górecki

Mowa o tzw. przemilczeniu, do którego odwołuje się art. 187 Kodeksu cywilnego:

„Rzecz znaleziona, która nie zostanie przez osobę uprawnioną odebrana w ciągu roku od dnia doręczenia jej wezwania do odbioru, a w przypadku niemożności wezwania – w ciągu dwóch lat od dnia jej znalezienia, staje się własnością znalazcy, jeżeli uczynił on zadość swoim obowiązkom”. 

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.