Czym jest konkordat?

Czym jest konkordat?

Termin konkordat pochodzi od łacińskiego słowa oznaczającego „uzgodniony” – to umowa międzynarodowa, zawierana między danym państwem a Stolicą Apostolską.

Obowiązki proboszcza względem parafiiJakub Stasak

Szczegółowo reguluje ona stosunki łączące Kościół katolicki oraz władzę świecką, dzieje się to na zasadzie równości i partnerstwa stron.

Zawarcie konkordatu poprzedzają stosowne negocjacje, następnie ma miejsce jego podpisanie oraz ratyfikacja, której ze strony kościelnej dokonuje papież, ze strony państwowej zaś prezydent (w przypadku Polski – po wyrażeniu przez obydwie izby parlamentu ustawowej zgody).

Trzy dekady konkordatu

Obowiązująca aktualnie umowa konkordatowa między Rzeczpospolitą Polską a Stolicą Apostolską została zawarta 28 lipca 1993 roku.

Tego właśnie dnia swoje podpisy pod dokumentem złożyli ówczesny nuncjusz apostolski w Polsce – arcybiskup Józef Kowalczyk (jako przedstawiciel strony kościelnej) i Krzysztof Skubiszewski – minister spraw zagranicznych w rządzie Hanny Suchockiej.

Ratyfikacji dokonali natomiast (niespełna pięć lat później – 23 lutego 1998 roku) prezydent Aleksander Kwaśniewski oraz papież Jan Paweł II.

Konkordat składa się z preambuły, po której następuje 29 artykułów, umowę sporządzono w języku polskim i włoskim.

Watykan — ciekawostki prawne dotyczące funkcjonowania najmniejszego państwa świataJakub Stasak

Wśród motywów, jakimi kierowały się strony, wymieniono m.in.:

• dążenie do „trwałego i harmonijnego uregulowania wzajemnych stosunków”,

• „fakt, że religia katolicka jest wyznawana przez większość społeczeństwa polskiego”,

• „rolę odegraną przez Kościół w tysiącletnich dziejach Państwa Polskiego oraz znaczenie pontyfikatu Jego Świątobliwości Papieża Jana Pawła II dla współczesnych dziejów Polski”,

• „doniosły wkład Kościoła w rozwój osoby ludzkiej i umacnianie moralności”.

Do zawartych w dokumencie szczegółowych postanowień należą zaś:

• zasada niezależności i autonomiczności stron (art. 1.),

• wolność publicznego sprawowania kultu (art. 8.),

• wykaz świąt kościelnych, ustanowionych dniami wolnymi od pracy (art. 9.),

• zasada, zgodnie z którą zawarcie małżeństwa kanonicznego wywiera takie same skutki, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa zgodnie z prawem polskim (art. 10.),

• organizacja, zgodnie z wolą zainteresowanych, nauki religii w ramach planu zajęć publicznych szkół podstawowych, ponadpodstawowych oraz przedszkoli (art. 12.),

• przyznanie Kościołowi katolickiemu prawa do zakładania i prowadzenia placówek oświatowych i wychowawczych (art. 14.),

• przyznanie Kościołowi katolickiemu prawa do swobodnego zakładania i prowadzenia szkół wyższych (art. 15.),

• przyznanie kościelnym osobom prawnym (zgodnej z przepisami prawa polskiego) możliwości nabywania, posiadania, użytkowania i zbywania mienia nieruchomego i ruchomego oraz nabywania i zbywania praw majątkowych (art. 23.).

Jakie są formalne przesłanki do orzeczenia nieważności małżeństwa kościelnego?Jakub Stasak

Co niezwykle istotne, wprowadzone przez konkordat regulacje prawne, stały się podstawą do przyznania analogicznych uprawnień także innym kościołom i związkom wyznaniowym.

Wolność sumienia i wyznania w Konstytucji

Związane bezpośrednio z wolnością sumienia i religii kwestie reguluje również polska ustawa zasadnicza.

Zgodnie z artykułem 25. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, wszystkie kościoły i inne związki wyznaniowe mają równe prawa.

Cytowany przepis stanowi ponadto, że:

„Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego”.

Według artykułu 48. natomiast:

„Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania”.

Ile wie o Tobie proboszcz? Ochrona danych osobowychJakub Stasak

Zdecydowanie najbardziej szczegółowo analizowane zagadnienie omawia zaś artykuł 53., zgodnie z którym:

• każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii,

• wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie, lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie,

• wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują,

• religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób,

• wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób,

• nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych,

• nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.

Prawo do wolności religijnej jest również niezwykle ważnym elementem licznych dokumentów, stanowiących źródła prawa międzynarodowego, są to m.in. Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1950 roku czy Karta praw podstawowych Unii Europejskiej.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.