Prezydenckie prawo łaski - jak wygląda procedura?

Czym jest prawo łaski?

Artykuł 139. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że:

„Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do osób skazanych przez Trybunał Stanu”.

Prawo łaski stosowane jest przez głowę państwa przede wszystkim wobec osób, na których ciąży wyrok sądu powszechnego związany z przestępstwem lub przestępstwem skarbowym.

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, wszczęcie procedury związanej z prawem łaski bezpośrednio na podstawie cytowanego przepisu możliwe jest także przed uprawomocnieniem się wyroku w postaci tzw. abolicji indywidualnej.

Konstytucyjne pojęcie prawa łaski jest znacznie pojemniejsze znaczeniowo niż, odnoszący się do procedury przewidzianej w Kodeksie postępowania karnego, termin ułaskawienie.

Sięgnięcie po akt łaski następuje szczególnie wtedy, gdy skutki zasądzonego wyroku są zbyt dotkliwe, ich charakter znacznie przekracza poziom zamierzony przez sąd, jeśli wymagają tego zasady humanitaryzmu i sprawiedliwości społecznej, a nie można uczynić im zadość w drodze postępowania sądowego, oraz w przypadku wystąpienia wyjątkowych, nieznanych dotąd okoliczności.

Prawo do stosowania aktu łaski jest, jako konstytucyjne uprawnienie osobiste Prezydenta, realizowane bezpośrednio przez niego samego.

Ile wynosi emerytura prezydencka?Jakub Stasak

Decyzja o ułaskawieniu bądź odmowie zastosowania tego prawa nie podlega żadnej zewnętrznej kontroli (artykuł 144. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej).

Postępowanie ułaskawieniowe po uprawomocnieniu się wyroku

Decyzję o zastosowaniu lub niezastosowaniu ułaskawienia głowa państwa podejmuje po zapoznaniu się ze wszystkimi dokumentami dotyczącymi osoby skazanej.

Na podstawie paragrafu drugiego 565. artykułu Kodeksu postępowania karnego, prośby o ułaskawienie przekazywane są Prokuratorowi Generalnemu celem nadania im biegu w trybie artykułu 561. Kodeksu postępowania karnego (tzw. tryb pierwszy).

Kolejna ścieżka to zaś tryb artykułu 567. paragraf drugi Kodeksu postępowania karnego (tzw. tryb drugi – prezydencki, z urzędu).

Tryb pierwszy polega na przekazaniu prośby o ułaskawienie do Prokuratora Generalnego, który następnie przesyła ją do sądu, który wydał wyrok w sprawie.

W przypadku, gdy w danej sprawie orzekał tylko sąd pierwszej instancji i wyda on opinię pozytywną, wraz ze wszystkimi aktami odsyła ją następnie Prokuratorowi Generalnemu, jeśli opinia jest negatywna, prośba pozostaje bez dalszego biegu.

Przekazanie do sądu prośby skazanego o ułaskawienie stanowi punkt zwrotny również w przebiegu trybu drugiego, zasadnicza różnica polega jednak na tym, że negatywne zaopiniowanie prośby przez sąd nie powoduje pozostawienia jej bez biegu.

Jak działa Rada Bezpieczeństwa Narodowego?Michał Górecki

Nadanie prośbie biegu w ramach trybu drugiego następuje, jeżeli z treści prośby wynika uzasadnione przypuszczenie, że skazany może zasługiwać na łaskę z powodów takich, jak:

• odbycie znacznej części kary pozbawienia wolności,

• bardzo trudna sytuacja rodzinna, materialna lub zdrowotna,

• nienaganna opinia środowiskowa, czy zakładu karnego,

• znaczny upływ czasu od popełnienia przestępstwa,

• wielokrotne pozostawianie przez sądy prośby bez dalszego biegu i tym samym uniemożliwienie Prezydentowi rozpatrzenia danej sprawy,

• naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem.

Samo nadanie prośbie skazanego biegu w trybie drugim nie przesądza jednak o decyzji Prezydenta, która również w tym przypadku może być negatywna.

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego związane ze stosowaniem prawa łaski

Konstytucyjne uprawnienie Prezydenta do stosowania prawa łaski wywołuje ostateczne skutki prawne, fakt powyższy potwierdzony został m.in. następującymi orzeczeniami Trybunału Konstytucyjnego:

• wyrok z dnia 17 lipca 2018 r. sygn. akt K 9/17 (Dz.U. z 2018 r. poz. 1387),

• wyrok z dnia 26 czerwca 2019 r. sygn. akt K 8/17 (Dz.U. z 2019 r. poz. 1255),

• postanowienie z dnia 2 czerwca 2023 r. sygn. akt Kpt 1/17 (M.P. z 2023 r. poz. 549).

Jak wygląda procedura odwołania ministra z rządu?Martyna Kowalska

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne (artykuł 190. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej).

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.