Jakie są zasady tworzenia parków narodowych?

Ochrona środowiska, a Konstytucja RP

Wobec postępujących niezwykle dynamicznie zmian klimatu, bardzo ważną kwestią jest ochrona środowiska, której istotny element stanowi uznanie danego obszaru za park narodowy.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w kilku różnych artykułach nakłada na władze państwowe obowiązek ochrony środowiska (m.in. art. 5. i art. 68. ust. 4.), najpełniej czyni to jednak poprzez artykuł 74. stanowiący, że:

„Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska”.

Poszanowanie powyższych zapisów jest więc oczywistym przedmiotem troski Rzecznika Praw Obywatelskich.

Samochód elektryczny naładujesz… w parku narodowymAnna Malinowska

Tymczasem, utworzony jako ostatni, Park Narodowy „Ujście Warty” powstał ponad 22 lata temu (1 lipca 2001 roku).

Na terenie całego kraju istnieją zaś obecnie 23 parki narodowe, zajmujące zaledwie 1% jego powierzchni.

Jak czytamy na stronach internetowych Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, winna temu jest m.in.:

„Obowiązująca procedura tworzenia parków, która z jednej strony zakłada uzależnienie określenia zasięgu granic parków od pozytywnego stanowiska organów uchwałodawczych właściwych jednostek samorządu terytorialnego, a z drugiej — nie oferuje im prostej i pewnej drogi rekompensaty za odebranie (czy ograniczenie) możliwości inwestycyjnych, a tym samym zmniejszenie wpływów do budżetów”.

Dwa projekty ustaw

Zastrzeżenia samorządów dotyczące samej koncepcji tworzenia parków wydają się w pełni zrozumiałe, gdyż ustawodawca w żaden sposób nie gwarantuje im zwrotu do budżetu utraconych korzyści materialnych.

Zdaniem ekspertów ten właśnie mechanizm skutecznie blokuje możliwość obejmowania najcenniejszych ekologicznie terenów najskuteczniejszą formą ochrony, jaką jest park narodowy.

Analizowany problem dostrzeżony został dotychczas przynajmniej dwukrotnie – w ramach zarówno inicjatywy obywatelskiej, jak i projektu ministerialnego.

Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody wpłynął do Sejmu 9 listopada 2010 roku.

Sednem nowelizacji była, chociażby zmiana art. 10. ust. 2. ustawy, tak aby w miejsce obowiązku "uzgodnienia" zasięgu granic parku z jednostką samorządu terytorialnego pojawił się obowiązek "zasięgnięcia opinii".

Wszystkie parki narodowe scalone w jeden organizm? Na początek zastrzyk gotówkiAnna Malinowska

W stanowisku z 2 lipca 2012 roku propozycję tę pozytywnie oceniła Rada Ministrów, sejmowe prace nad projektem zostały jednak ostatecznie wstrzymane.

Ministerialna propozycja zmiany obowiązujących przepisów pojawiła się natomiast w lutym 2022 roku, przewidując wyłączenie omawianej problematyki z zakresu normowania ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska i uregulowanie jej w całkowicie odrębnej ustawie o parkach narodowych.

Niestety, jeśli chodzi o kwestię udziału jednostek samorządu terytorialnego w procedurze tworzenia parków (określania lub zmiany ich granic), projekt w aktualnym brzmieniu nie usuwa tych blokad.

Zarówno reprezentanci istniejących już parków narodowych, jak i organizacji proekologicznych, w zdecydowanej większości, wyrażali się więc o proponowanym przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska rozwiązaniu krytycznie.

Wnosili oni o zmianę "uzgodnienia" na "opinię" — czego z kolei, ze zrozumiałych względów, nie podzielili przedstawiciele samorządów.

Gdzie sprawdzić przebieg granic obszarów Natura 2000?Anna Malinowska

Z zamieszczonych na przedstawiającej przebieg procesu legislacyjnego stronie internetowej informacji wynika, że prace nad projektem ustawy osiągnęły etap odniesienia się wnioskodawcy do zgłoszonych uwag.

Ostatnia opinia — Rady Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów — została sporządzona 24 sierpnia 2022 roku, a wniesiona 20 września 2022 roku.

Rada nie przedstawiła swojej opinii na temat roli samorządów w procedurze określania granic parków narodowych, ani też w kwestii gwarancji pokrycia poniesionych w jej wyniku strat budżetowych.

Zarówno sugestie zawarte w obywatelskim projekcie ustawy z 2010 roku, jak i postulaty środowisk przyrodniczych oraz samorządowych, zgłoszone w toku procedowania projektu ustawy o parkach narodowych z 2022 roku, nie zyskały dotychczas akceptacji ustawodawcy, nie zostały też poddane konstruktywnej krytyce.

Nowa ustawa o parkach narodowych. Będą połączone w jeden organizm?Michał Górecki

W oficjalnym piśmie Rzecznika Praw Obywatelskich Marcina Wiącka pada więc adresowane m.in. do minister Anny Moskwy, pytanie o to, czy planowane są jakiekolwiek działania zmierzające go osiągnięcia w tej sprawie kompromisu.

Odpowiedź Ministerstwa Klimatu i Środowiska

Odpowiedź na zapytanie sygnowana jest podpisem sekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska Małgorzaty Golińskiej, a czytamy w niej m.in., że:

„W projekcie ustawy o parkach narodowych zaproponowano, by określanie granic odbywało się przy czynnym udziale zainteresowanych stron, w tym przedstawicieli samorządów, w procedurze konsultacji społecznych. Organ opracowujący projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie parku narodowego, w przypadku jego tworzenia, będzie zobowiązany do opracowania programu rozwoju regionu, ze wskazaniem źródeł finansowania określonych działań zawartych w programie. Program będzie opracowywany w procedurze konsultacji społecznych, a ponadto będzie podlegał opiniowaniu przez jednostki samorządu terytorialnego. W związku z tym, że program będzie opracowywany w procedurze konsultacji społecznych, wszyscy zainteresowani, w tym przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego, będą mieli zapewnioną możliwość wpływu na jego treść. Program będzie przyjmowany uchwałą Rady Ministrów, co zapewni podstawę do jego realizacji, w tym umożliwi przeznaczenia przez Radę Ministrów środków na rzecz rozwoju jednostek samorządu terytorialnego”.

Parki narodowe i krajobrazowe bardziej dostępne dla niepełnosprawnychAnna Malinowska

Pełniąca także funkcję Głównego Konserwatora Przyrody Golińska, zaznaczyła ponadto, iż projekt ustawy o parkach narodowych znajduje się aktualnie na etapie rozpatrywania przez Stały Komitet Rady Ministrów.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.