Kiedy mamy prawo do urlopu?

Według definicji słownikowej urlop to czas wolny od świadczenia pracy przez pracownika, przewidziany przepisami prawa. Dotyczące wspomnianej kwestii regulacje, polski system prawny sytuuje głównie w Kodeksie pracy. W jakich sytuacjach nabywane jest prawo do poszczególnych świadczeń urlopowych? Wyjaśniamy.

Jakub Stasak
/
13 września 2023

Urlop wypoczynkowy

Zgodnie z artykułem 153. Kodeksu pracy:

„Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym”.

Wymiar urlopu zależy od ogólnego stażu pracy (wszystkich okresów zatrudnienia) i wynosi odpowiednio:

• 20 dni przy okresie zatrudnienia krótszym niż 10 lat,

• 26 dni przy okresie zatrudnienia wynoszącym co najmniej 10 lat.

Z treści przytoczonego przepisu wynika więc jasno, że w przypadku pracownika posiadającego prawo do urlopu w wymiarze 20 dni, za każdy przepracowany miesiąc przysługuje mu 1/12 z 20 dni (czyli 1,66 dnia).

Niepełny dzień urlopu zaokrąglany jest w górę do pełnego dnia.

Przy zatrudnieniu w niepełnym wymiarze czasu pracy, wymiar urlopu ustalany jest proporcjonalnie do wymiaru zatrudnienia.

Wybrane prawa pracujących ojcówJakub Stasak

W świetle obowiązujących aktualnie przepisów do okresu zatrudnienia wliczają się również zakończone etapy nauki w:

• zasadniczej lub innej równorzędnej szkole zawodowej (przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie dłuższy jednak niż trzy lata),

• średniej szkole zawodowej (przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie dłuższy jednak niż pięć lat),

• średniej szkole zawodowej dla absolwentów zasadniczych lub równorzędnych szkół zawodowych (pięć lat),

• średniej szkole ogólnokształcącej (cztery lata),

• szkole policealnej (sześć lat),

• szkole wyższej (osiem lat),

Ważne: Okresy nauki nie podlegają sumowaniu.

Pracownik pobierający naukę w trakcie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, może wliczyć okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, bądź okres nauki (w zależności od tego, jaki wariant okaże się dla niego korzystniejszy).

Urlop na żądanie

Stanowi część urlopu wypoczynkowego, tym samym jego wykorzystanie uszczupla wymiar tego świadczenia urlopowego.

Zwolnienie lekarskie. Kto może je otrzymać? Co, gdy się skończy?Małgorzata Łaziuk

Pracownik ma prawo do maksymalnie czterech dni urlopu na żądanie w roku kalendarzowym (limit ten dotyczy wszystkich pracodawców, z którymi pracownik pozostaje w danym roku w kolejnych stosunkach pracy).

Pracodawca ma obowiązek udzielenia pracownikowi urlopu na żądanie w terminie przez niego wskazanym, z zastrzeżeniem jednak, że pracownik zgłasza takie żądanie najpóźniej przed rozpoczęciem pracy w dniu, w którym chce rozpocząć korzystanie z urlopu.

Z uwagi na to, iż regulacje zawarte w Kodeksie pracy nie precyzują formy, w jakiej pracownik powinien zwrócić się o udzielenie opisywanego świadczenia, praktyka lub zapis w regulaminie pracy mogą umożliwić późniejsze złożenie wniosku.

Rozpoczęcie przez pracownika urlopu na żądanie bez wcześniejszego upewnienia się co faktu otrzymania przez pracodawcę informacji o takim zamiarze, stanowi nieusprawiedliwioną nieobecność, będącą podstawą do ewentualnego rozwiązania umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia.

Urlop bezpłatny

Podczas trwania tego rodzaju urlopu zwieszeniu ulegają prawa i obowiązki stron stosunku pracy; pracownik nie świadczy pracy, a pracodawca nie płaci wynagrodzenia.

Urlop bezpłatny udzielany jest na pisemny wniosek pracownika.

Tego rodzaju świadczenia nie wliczają się, co do zasady, do okresów pracy, od których zależą uprawnienia pracownicze.

Jakie prawa, o których nie wiesz, ma pracodawca wobec pracownika?Monika Świetlińska

Wyjątek od analizowanej reguły stanowią zaś m.in. urlopy bezpłatne, udzielane za wyrażoną na piśmie zgodą pracownika, w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami.

Urlop opiekuńczy

Przysługuje pracownikowi zobowiązanemu do zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie:

• będącej członkiem jego rodziny,

• zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, a wymagającej opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.

Za członka rodziny uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka.

Zmiany w kodeksie pracy 2023Anna Petynia-Kawa

Pracownik może skorzystać z pięciu dni urlopu opiekuńczego, udzielanego w dni, które zgodnie z obowiązującym rozkładem są dla niego dniami pracy.

Urlop opiekuńczy wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Wniosek o udzielenie świadczenia należy złożyć do pracodawcy (w postaci papierowej lub elektronicznej), najpóźniej jeden dzień przed rozpoczęciem urlopu.

Urlop szkoleniowy

To płatne świadczenie urlopowe, przysługujące pracownikowi podnoszącemu swoje kwalifikacje zawodowe (zdobywającemu dodatkową wiedzę za zgodą lub z inicjatywy pracodawcy).

Jego wymiar wynosi odpowiednio:

• 6 dni — dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych,

• 6 dni — dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego,

• 6 dni — dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe,

• 21 dni w ostatnim roku studiów — na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.

Urlop okolicznościowy

Określane potocznie mianem tzw. urlopów okolicznościowych zwolnienia od pracy udzielane są ze względu na wystąpienie konieczności:

• załatwienia ważnych spraw osobistych i rodzinnych,

• wykonywania obowiązków społecznych lub obywatelskich.

Dni wolne na poszukiwanie pracy. Kiedy mogę skorzystać?Martyna Kowalska

Wśród nich m.in.:

• czas niezbędny do stawiennictwa na wezwanie organów administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sądu, prokuratury, policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia,

• czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi (jeśli pracownik jest krwiodawcą),

• w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika bądź jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy w wymiarze dwóch dni,

• w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką w wymiarze jednego dnia,

• w przypadku pracownika wychowującego przynajmniej jedno dziecko w wieku do lat 14 w wymiarze 16 godzin lub dwóch dni.

Zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej

Osobną kategorią zwolnień od pracy jest zwolnienie z powodu działania siły wyższej – udzielane w związku z pilnymi sprawami rodzinnymi, spowodowanymi chorobą lub wypadkiem, jeśli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika.

Ten typ zwolnienia przysługuje w wymiarze dwóch dni lub 16 godzin.

O sposobie wykorzystania zwolnienia w danym roku kalendarzowym decyduje sam pracownik, składając pierwszy wniosek o zwolnienie w danym roku.

Czy można zmusić pracownika do urlopu?Jan Wróblewski

W okresie zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej pracownikowi przysługuje prawo do połowy wynagrodzenia.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.